Μια μεγαλοφυής ιδέα μπορεί να συμβεί την πιο απρόσμενη στιγμή. Ο Easton LaChappelle, για παράδειγμα, βαριόταν στο μάθημα, όταν του ήρθε η ιδέα να κατασκευάσει έναν νέο προσθετικό βραχίονα: σκαρφίστηκε μια φθηνότερη εναλλακτική σε σχέση με τα ακριβά προσθετικά μέλη που ήταν τότε διαθέσιμα. Η ιστορία των προσθετικών μελών βρίθει παρόμοιων στιγμών μεγαλοφυίας. Ας δούμε μερικούς ακόμη από τους ατρόμητους εφευρέτες που συνέβαλαν με απρόσμενο τρόπο στην πρόοδο της προσθετικής τεχνολογίας.
Τα προσθετικά μέλη στον Αρχαίο κόσμο
Αυτό το αρχαίο αιγυπτιακό δάχτυλο ποδιού ενδέχεται να είναι ένα από τα πρώτα προσθετικά μέλη στην ιστορία (Credit: Dr Jacky Finch)
Τα πρώτα προσθετικά μέλη στην ιστορία φαίνεται πως είναι δύο προσθετικά δαδάχτυλα ποδιού στην Αρχαία Αίγυπτο. Τα δάχτυλα αυτά χρονολογούνται πολλές εκατοντάδες χρόνια νωρίτερα από το ρωμαϊκό πόδι της Capula που θεωρούνταν μέχρι πρότινος το πιο παλαιό προσθετικό μέλος. Αυτό που καθιστά τα αιγυπτιακά δάχτυλα μοναδικά, είναι η λειτουργικότητά τους: ενώ τα περισσότερα αρχαία προσθετικά μέλη είχαν κυρίως κοσμητική χρηστικότητα, αυτά τα αιγυπτιακά δάχτυλα ποδιού αποτελούν πρώιμο παράδειγμα πραγματικής προσθετικής λειτουργίας.
«Το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού θεωρείται πως φέρει περίπου το 40% του βάρους του ανθρώπινου σώματος και ευθύνεται για την πρόωση προς τα εμπρός», ανέφερε ο Jacky Finch, τότε στο Πανεπιστήμιο του Manchester. Τα σύγχρονα προσθετικά δάχτυλα ποδιού παράγονται μετά από εντατική μελέτη του βηματισμού του ατόμου, χρησιμοποιώντας κάμερες και άλλες συσκευές καταγραφής της κίνησης. Ο Finch ζήτησε σε δύο εθελοντές να δοκιμάσουν αντίγραφα των αρχαίων αιγυπτιακών προσθετικών δαχτύλων. Προς μεγάλη τους έκπληξη, ήταν πολύ άνετα: «Τα ευρήματά μου υποδεικνύουν πως και τα δύο μέλη μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν υποκατάστατα των χαμένων δαχτύλων κι επομένως μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε ως προσθετικά μέλη. Αν όντως είναι έτσι, φαίνεται πως τα πρώτα βήματα σ’αυτόν τον κλάδο της ιατρικής έγιναν από τους αρχαίους Αιγύπτιους».
Μεσαιωνικά προσθετικά μέλη
Τα Μεσαιωνικά προσθετικά μέλη επέτρεπαν στους ακρωτηριασμένους να συνεχίσουν να μάχονται (Credit: Science Museum London / Science and Society Picture Library CC BY 2.0/Wikimedia)
Γενικά, ως το Μεσαίωνα δεν καταγράφεται ιδιαίτερη πρόοδος όσον αφορά στα προσθετικά μέλη. Ωστόσο, το σιδερένιο προσθετικό της φωτογραφίας, που ανήκε στον Γερμανό Ιππότη Gotz von Berlichingen (1480-1562) που υπηρετούσε τον Αυτοκράτορα Κάρολο Ε’, δείχνει πώς εν τω μεταξύ είχε επιτευχθεί η ενσωμάτωση μεντεσέδων σε αυτά.
Τα τεχνητά μέλη κόστιζαν ακριβά αλλά επέτρεπαν σε αυτούς που είχαν χάσει τα άκρα τους να συνεχίσουν τη στρατιωτική τους σταδιοδρομία. Τα αρθρωτά δάχτυλα επέτρεπαν στον ιππότη να κρατά την ασπίδα του, τα χαλινάρια του αλόγου του ή ακόμη και την πένα του. Ο προσθετικός βραχίονας του von Berlichingen κατασκευάστηκε από έναν εξειδικευμένο κατασκευαστή πανοπλιών.
Η Αμερικανική πρωτοπορία
Ο Samuel Decker (Credit: National Museum of Health and Medicine CC BY 2.0)
Αιώνες μετά, ο τεράστιος αριθμός τραυματιών στη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφύλιου Πολέμου οδήγησε σε κατακόρυφη αύξηση τη ζήτηση για προσθετικά μέλη. Για πρώτη φορά, μια ολόκληρη γενιά νέων σε ηλικία ανθρώπων έπρεπε να συνεχίσουν ολόκληρη τη ζωή τους με ακρωτηριασμένα μέλη. Πολλοί βετεράνοι προσπάθησαν να σχεδιάσουν οι ίδιοι αυτοσχέδια προσθετικά μέλη, για να αντιμετωπίσουν τις περιορισμένες δυνατότητες των τότε διαθέσιμων προσθετικών: τα τεχνητά μέλη δεν αρκούσε πλέον να αντικαθιστούν ένα χαμένο άκρο, αλλά έπρεπε να προσφέρουν ξανά στους χρήστες τους κάποιες από τις χαμένες τους δυνατότητες.
Έτσι, ο James Hanger, ένα από τους πρώτους ακρωτηριασθέντες πολέμου, κατέθεσε ευρεσιτεχνία για το ‘Hanger Limb’. Ο Samuel Decker (στην φωτογραφία) επίσης σχεδίασε τους δικούς του προσθετικούς βραχίονες και πρωτοστάτησε στην ανάπτυξη αρθρωτών πρόσθετων μελών. Ο Decker γνώριζε πολύ καλά την ανάγκη να μπορούν τα προσθετικά του μέλη να εξυπηρετούν καθημερινές λειτουργίες. Στην φωτογραφία, έχει προσαρμόσει ένα κουτάλι στους μεταλικούς του βραχίονες. Αργότερα, ο Decker έγινε επίσημος θυρωρός στη Βουλή των Αντιπροσώπων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Γύρω στο 1900, οι πρωτοπόροι του προσθετικού σχεδιασμού επεξεργάζονταν ήδη την ιδέα των εξειδικευμένων προσθετικών. Πλέον ο σχεδιασμός δεν αναζητούσε μόνο κοσμητικές χρήσεις για τα προσθετικά μέλη, αλλά διερευνούσε την εξειδίκευση.
Ένα χέρι για την πιανίστρια (Credit: Wellcome Images CC BY 2.0/Wikimedia)
Στο εικονιζόμενο προσθετικό χέρι, τα ανοιχτά δάχτυλα, το μικρότερο από τα φυσικά άκρα μήκος, τα ενδεδυμένα άκρα στον αντίχειρα και το μικρό δάχτυλο, είχαν έναν συγκεκριμένο σκοπό: το χέρι κατασκευάστηκε για μία πιανίστρια που κατάφερε να παίξει με αυτό στο Royal Albert Hall του Λονδίνου το 1906. Τα ανοιχτά δάχτυλα της έδιναν πρόσβαση σε μια ολόκληρη οκτάβα. Το όνομα της πιανίστριας μας είναι σήμερα άγνωστο. Το Μουσείο των Επιστημών, όπου φυλάσσεται το προσθετικό της χέρι, μάταια έχει προσπαθήσει να εντοπίσει την ταυτότητά της.
Σύγχρονες μέθοδοι
Μετά τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τα προσθετικά μέλη επέτρεπαν στους τραυματίες να επιστρέψουν στην εργασία τους (Credit: National Museum of Health and Medicine CC BY 2.0/Flickr)
Για άλλη μια φορά, ένας μεγάλος πόλεμος έγινε αιτία να εξελιχθούν τα προσθετικά μέλη: πράγματι, ως απάντηση στον τεράστιο αριθμό τραυματιών του Πρώτου Παγκόσμιου Πόλεμου, ξεκίνησε η μαζική παραγωγή τεχνητών μελών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Walter Reed Army Hospital παράγει έναν μεγάλο αριθμό προσθετικών μελών για τους βετεράνους που επέστρεφαν στην εργασία τους μετά από το πεδίο της μάχης. Στη φωτογραφία βλέπουμε, για παράδειγμα, ένα προσθετικό μέλος με δυνατότητα σύνδεσης συσκευής συγκολλήσεων ή άλλων εργαλείων. Αλλά τα νέα προσθετικά μέλη δεν αφορούσαν μόνο τη δυνατότητα εργασίας. Στη συλλογή του National Museum of Health and Medicine στις ΗΠΑ, υπάρχει ένα εξάρτημα προσθετικού βραχίονα που επέτρεπε στον χρήστη του να παίζει μπέηζμπωλ. Όσο για το Walter Reed Army Hospital, 100 χρόνια αργότερα εξακολουθεί να είναι κέντρο παραγωγής πρόσθετων μελών στις ΗΠΑ.
Η τεχνολογία συνέχισε να αναπτύσσεται μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο D.W. Dorrance επινόησε το τεχνητό χέρι με άγκιστρο λίγο πριν τον Πόλεμο. Μετά τον Πόλεμο, έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές στους αγρότες, καθώς μπόρεσαν με αυτό να επιστρέψουν στην εργασία τους και να πιάνουν και να χειρίζονται εργαλεία. Πρόκειται μάλιστα για ένα από τα λίγα είδη πρόσθετου μέλους που έχει μείνει ουσιαστικά απαράλλαχτο στη διάρκεια του τελευταίου αιώνα. Ο Dorrance επιδείκνυε πόσο πολυ-λειτουργικό ήταν οδηγώντας με αυτό το αυτοκίνητό του, τη δεκαετία του 1930.
Το Queen Mary’s Hospital στο Ηνωμένο Βασίλειο έγινε ένα σημαντικό κέντρο παραγωγής τεχνητών μελών (Credit: Imperial War Museum CC BY 2.0/Wikimedia)
Στη Ηνωμένο Βασίλειο, το Queen Mary’s Hospital στο Roehampton, έγινε κέντρο παραγωγής τεχνητών μελών στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Άνοιξε το 1939. Τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, 10.987 τραυματίες πολέμου φιλοξενήθηκαν στο κέντρο, ενώ άλλα 16.251 προσθετικά μέλη εστάλησαν σε τραυματίες ταχυδρομικά. Στην αιχμή του πολέμου, το εργοστάσιο επεκτάθηκε όταν υπολογίστηκε ότι στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν χάσει κάποιο άκρο περίπου 40.000 Άγγλοι στρατιώτες. Ευτυχώς, στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο σημειώθηκαν περίπου οι μισοί ακρωτηριασμοί. Όπως σημείωσε ο Leon Gillis, Χειρούργος την περίοδο 1943-1967, η ιατρική εξέλιξη στις τεχνικές εγχείρισης, στην αντιμετώπιση των φλεγμονών και στη χρήση των μεταγγίσεων αίματος στη διάρκεια και μετά τον Πόλεμο, περιόρισαν τους ακρωτηριασμούς.
Rehabline — Άγγελος και Ξενοφών Χρονόπουλος, Μιχάλης Γουγής — Τεχνητά Μέλη
Υποστηρικτής της κίνησής σας
Πηγή: BBC
