Πώς ένα «αισθητηριακό κόλπο» βοηθά τους χρήστες προσθετικών χεριών να νιώσουν ότι το τεχνητό τους μέλος είναι μέρος του σώματός τους
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για όποιον πρέπει να χρησιμοποιήσει προσθετικό χέρι, είναι να ξεπεράσει την αίσθηση ότι αυτό είναι ξένο προς το σώμα του. Πράγματι, για να χρησιμοποιεί κανείς με άνεση το προσθετικό του χέρι πρέπει να το αισθάνεται ως φυσική συνέχεια του σώματός του, παρόλο που είναι τεχνητό, κάτι που δεν είναι εύκολο. Η κατάσταση δυσκολεύει ακόμη περισσότερο για όσους «νιώθουν» κατά κάποιον τρόπο ακόμη το φυσικό τους μέλος, παρόλο που δεν το έχουν πια, αυτό που ονομάζουμε “μέλος φάντασμα” ή “φανταστικό μέλος”. Συνήθως, ένα άτομο που έχει υποστεί ακρωτηριασμό κάτω από τον αγκώνα, “αισθάνεται” την παλάμη του στο άκρο του κολοβώματος.
Ένας σημαντικός λόγος που οι χρήστες προσθετικού χεριού σταδιακά εγκαταλείπουν ή περιορίζουν τη χρήση του, φαίνεται πως είναι ότι η δική τους αντίληψη για το φυσικό μέλος που λείπει –η αίσθηση «φαντάσματος» που μπορεί να έχουν- έρχεται σε αντίθεση με αυτό που βλέπουν, δηλαδή με το τεχνητό μέλος. Εν μέρει το πρόβλημα είναι πως το «μέλος φάντασμα» που αισθάνονται είναι πολύ μικρότερο από το μέλος που πράγματι έχασαν. Συνήθως, ένα άτομο που έχει υποστεί ακρωτηριασμό κάτω από τον αγκώνα, “αισθάνεται” την παλάμη του στο άκρο του κολοβώματος. Καθώς το τεχνητό μέλος δεν προσφέρει ανατροφοδότηση και αίσθηση αφής, ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθεί πως το χρησιμοποιεί σωστά είναι να το κοιτά και να χρησιμοποιεί την όραση στη θέση της αφής. Η διαφορά ανάμεσα σε αυτό που βλέπει και σε αυτό που αισθάνεται φαίνεται πως μερικές φορές στέκεται εμπόδιο στην πλήρη υιοθέτηση του τεχνητού μέλους.
Αισθητηριακές ψευδαισθήσεις
Ερευνητές στο Πολυτεχνείο της Λωζάνης (Lausanne Polytechnic University-EPFL) διεξήγαγαν μια σειρά πειραμάτων που χρησιμοποιούν «αισθητηριακές ψευδαισθήσεις» για να κατανοήσουν κατά πόσο ένα άτομο που έχει υποστεί ακρωτηριασμό μπορεί να «ξεγελαστεί» και να αποδεχτεί το προσθετικό του χέρι σαν «δικό του». Η τεχνική τους έχει σκοπό να καλύψει τη διαφορά ανάμεσα στην αίσθηση και στην όραση και να βοηθήσει τους χρήστες των τεχνητών χεριών να «πιστεύουν ότι βλέπουν».
Η έρευνα συνδυάζει το φυσικό ερέθισμα με την εικονική πραγματικότητα. Η ομάδα, που περιλαμβάνει ερευνητές του Εργαστηρίου Γνωστικής Νευροπροσθετικής του EPFL σε συνεργασία με την Scuola Superiore Sant’Anna στην Ιταλία, διεξήγαγε το πείραμα ως εξής: Ο χρήστης του τεχνητού μέλους φορούσε ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας, στο οποίο έβλεπε το τεχνητό του μέλος. Οι ερευνητές δημιούργησαν στη συνέχεια ένα ερέθισμα στο κολόβωμα, ενώ μέσω εικονικής πραγματικότητας έδειχναν τον δείκτη του προσθετικού μέλους να φωτίζεται. Με τον τρόπο αυτό, δημιούργησαν τεχνητά στον χρήστη μια αίσθηση αφής στο «φανταστικό» του μέλος.
Το πείραμα πραγματοποιήθηκε μόνο σε δύο χρήστες προσθετικού χεριού, ωστόσο και οι δύο ανέφεραν στη συνέχεια ότι η αίσθηση της αφής ήταν σαν να προερχόταν από το προσθετικό τους χέρι, ενώ επίσης αισθάνονταν –και μάλιστα για περίπου 10 λεπτά μετά τη λήξη του πειράματος- πως το μέλος-«φάντασμα» είχε επεκταθεί και είχε ταυτιστεί με το τεχνητό τους μέλος. Το επόμενο στάδιο της έρευνας θα αναζητήσει το κατάλληλο ερέθισμα ώστε η αίσθηση αυτή να έχει πιο μόνιμο χαρακτήρα.
Όπως εξηγεί ο Giulio Rognini του εργαστηρίου του EPFL:
“Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί τις αισθήσεις για να αξιολογήσει τι ανήκει στο σώμα και τι είναι έξω από αυτό. Δείξαμε με ακρίβεια πως η όραση και η αφή μπορούν να συνδυαστούν για να «ξεγελάσουν» τον εγκέφαλο του ατόμου που έχει υποστεί ακρωτηριασμό ώστε να νιώθει αυτό που βλέπει, δημιουργώντας την αίσθηση ότι το «φανταστικό» μέλος που συνεχίζει να νιώθει ο παθών μεγαλώνει εντός του τεχνητού του μέλους. Ο εξοπλισμός είναι φορητός και θα μπορούσε να εξελιχθεί σε θεραπεία αποκατάστασης ώστε να βοηθήσει τους χρήστες προσθετικών χεριών να αφομοιώσουν μόνιμα το τεχνητό τους μέλος.”
Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε παρακάτω το video που παρουσιάζει εν συντομία το πείραμα:
