Ο John McFall είναι ο πρώτος παρα-αστροναύτης της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA), που επιλέχθηκε για να μελετήσει πόσο εφικτό είναι για κάποιον με σωματική αναπηρία να ζει και να εργάζεται στο διάστημα. Συμμετέχει σε μια σειρά πειραμάτων που έχουν σκοπό να μελετήσουν πώς μπορεί ένα άτομο με αναπηρία να συμμετέχει σε μια διαστημική αποστολή.
Υποψήφιος αστροναύτης με την ESA
Όταν ήταν 19 ετών, ο John έχασε το πόδι του σε ατύχημα με μοτοσικλέτα και τώρα χρησιμοποιεί προσθετικό άκρο υψηλής τεχνολογίας. Έχει προσληφθεί από την ESA για να συμμετάσχει σε μια πρωτοποριακή μελέτη που αξιολογεί πώς μπορούν οι διαστημικές πτήσεις να γίνουν προσβάσιμες σε άτομα με σωματικές αναπηρίες.
«Όταν είδα ότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος αναζητούσε έναν αστροναύτη με σωματική αναπηρία, κοίταξα τις προδιαγραφές και σκέφτηκα, ‘Ουάου, αυτός είμαι εγώ – θα ήθελα πολύ να το δοκιμάσω’.»
Ο John δεν φοβάται τα άκρα. Αφού έχασε το πόδι του και έμαθε να περπατά ξανά με τεχνητό μέλος, άρχισε να τρέχει – για πλάκα στην αρχή και μετά αγωνιστικά. Κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο στα 100 μέτρα στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου το 2008. Στη συνέχεια αποφάσισε να γίνει γιατρός και εργάστηκε ως υπεύθυνος επιλογής τραυμάτων στο Hampshire. Εγκατέλειψε την ιατρική σταδιοδρομία για να συνεργαστεί με την ESA, μια ευκαιρία που ήταν πολύ καλή για να την αρνηθεί.
«Ακολουθώ πολύ την καρδιά μου και την περιέργειά μου», εξηγεί, «και ακολουθώ το πάθος μου για την επιστήμη και τη ζωή».
Με προσθετικό πόδι σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας
Ένα από τα πρώτα πειράματα στα οποία συμμετέχει είναι η κίνηση σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Τη μια στιγμή, ο John βρίσκεται ξαπλωμένος στο πάτωμα ενός αεροπλάνου. Την επόμενη, αρχίζει να αιωρείται προς την οροφή. Φαίνεται έκπληκτος όπως και όλοι οι υπόλοιποι συμμετέχοντες. Η αίσθηση του να είσαι αβαρής, να μην σε καθηλώνει η βαρύτητα, είναι εκπληκτική. Η πιο μικροσκοπική κίνηση μπορεί να τον εκτοξεύσει γύρω-γύρω στην καμπίνα, και να τον αναπηδήσει σε τοίχους και ανθρώπους, σαν ένα φλιπεράκι σε αργή κίνηση. Ένα χαμόγελο αρχίζει να σχηματίζεται στο πρόσωπο του John, κι έπειτα αρχίζει να γελάει. «Είναι υπέροχο, είναι εκπληκτικό», λέει. Τότε, εντελώς ξαφνικά, η έλλειψη βαρύτητας εξαφανίζεται και ο John πέφτει στο έδαφος.
Η επόμενη δοκιμασία είναι μια παραβολική πτήση σε ειδικά προσαρμοσμένο αεροσκάφος. Καθώς το αεροπλάνο πετά απότομα προς τα πάνω, ο John αισθάνεται επιπλέον βαρύτητα – περίπου διπλάσια από το συνηθισμένο – και ολόκληρο το σώμα του πιέζεται στο πάτωμα. Στη συνέχεια, καθώς το αεροπλάνο ετοιμάζεται να υποχωρήσει, η αίσθηση του βάρους χάνεται για περίπου 20 δευτερόλεπτα. Η βαρύτητα δεν έχει εξαφανιστεί, αλλά το αεροπλάνο και όλοι οι επιβάτες του βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση, αναπαράγοντας συνθήκες μηδενικής βαρύτητας. Το αεροπλάνο επαναλαμβάνει αυτόν τον ελιγμό ξανά και ξανά. Σαν ένα τρενάκι του τρόμου στον αέρα. Οι παραβολικές πτήσεις δικαίως έχουν το παρατσούκλι «vomit comets»…
Ο John τα καταφέρνει καλά, αιωρείται και αποκτά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε κάθε κύκλο «μηδενικής βαρύτητας». Το προσθετικό μέλος που φοράει είναι υψηλής τεχνολογίας, με ενσωματωμένο μικροεπεξεργαστή, υδραυλικό σύστημα, γυροσκόπιο, επιταχυνσιόμετρo και άλλους αισθητήρες δύναμης. O σκοπός είναι να μετρηθεί πόσο γρήγορα λυγίζει ή τεντώνει το γόνατο σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας και να αξιολογηθεί τη λειτουργία του σε αυτό το ασυνήθιστο περιβάλλον.
«Συνήθως αιωρούμαι με το πόδι ίσιο, λόγω έλλειψης βαρύτητας», εξηγεί. «Έτσι είναι πιο δύσκολο για μένα να στρίψω γρήγορα, αφού το πόδι μου δεν λυγίζει. Απλώς το συνηθίζω και ψάχνω να βρω πώς να κινηθώ σε μηδέν g, αλλά κάθε παραβολή είναι μια ευκαιρία μάθησης.»
Ο John πιστεύει ότι το προσθετικό του πόδι ίσως δεν χρειάζεται να είναι τόσο υψηλής τεχνολογίας γι’ αυτό το περιβάλλον. Ίσως ένα πιο απλό προσθετικό να είναι πιο αποτελεσματική στην έλλειψη βαρύτητας. Αυτό εξάλλου είναι το νόημα του πειράματος της ESA: να βρουν ακριβώς τι πρέπει να προσαρμοστεί σε ένα διαστημικό ταξίδι ώστε ένα άτομο με σωματική αναπηρία να περάσει χρόνο στο διάστημα. Το πείραμα καλύπτει τα πάντα, από την εκπαίδευση πριν από την αποστολή, ως τις απαραίτητες τροποποιήσεις στο διαστημόπλοιο για να καλύψει τις ανάγκες του John.
Πάντως η καθημερινή ζωή σε περιβάλλον μικροβαρύτητας εξακολουθεί να είναι το μεγαλύτερο άγνωστο.
Ένα πείραμα, πολλά ερωτήματα
«Θα φοράω προσθετικό πόδι; Και αν φοράω προσθετικό πόδι, πώς θα επηρεάζεται ο όγκος του κολοβώματός μου; Θα μπορώ να τρέχω σε διάδρομο στο διάστημα; Πώς πρέπει να προσαρμόσουμε μια διαστημική στολή για έναν διαστημικό περίπατο με προσθετικό πόδι;» αναρωτιέται ο John. «Όλες αυτές οι ερωτήσεις είναι πράγματα για τα οποία δεν έχουμε ακόμη απαντήσεις».
Ο John έχει πλήρη επίγνωση ότι η αναπηρία του είναι μοναδική, ισχύει για τον ίδιο μόνο, και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη στη μελέτη.
«Δεν έχω τραυματισμό νωτιαίου μυελού, δεν πάσχω από εγκεφαλική παράλυση ή δισχιδή ράχη. Σκέφτομαι λοιπόν κάθε φορά πώς θα ήταν τα πράγματα για άλλες αναπηρίες – αλλά πρέπει να ξεκινήσουμε από κάπου.»
Επίσης, το πείραμα έχει ευρύτερο αντίκτυπο. Ο John ελπίζει ότι θα επαναπροσδιορίσει τις αντιλήψεις των ανθρώπων για το τι μπορεί να κάνει κάποιος με σωματική αναπηρία.
Καθώς η πτήση πλησιάζει στο τέλος της, ο Τζον συνεχίζει να εργάζεται και να βελτιώνει τις δεξιότητές του στη μηδενική βαρύτητα. Τώρα κινείται εύκολα και μπορεί ακόμη και να προσγειωθεί όρθιος.
Μετά τη λήξη της πειραματικής αυτής περιόδου, ο John δεν έχει εγγυημένη αποστολή στο διάστημα. Ωστόσο, αυτή η εμπειρία του έχει ήδη ανοίξει την όρεξη και τον ενθουσιασμό για το διάστημα.
Ανυπομονεί λοιπόν γι’ αυτό.
