Το ατύχημα με το φορτηγό
Όταν το ελικόπτερο-ασθενοφόρο μετέφερε τον Τζιμ Άσγουορθ-Μπομόν στο νοσοκομείο King’s College, στο νοτιοανατολικό Λονδίνο, κανείς δεν πίστευε ότι είχε την παραμικρή ελπίδα. Εκείνο το απόγευμα, επέστρεφε σπίτι με το ποδήλατο, όταν ο οδηγός ενός φορτηγού δεν τον είδε δίπλα στο ρυμουλκούμενό του, στρίβοντας αριστερά μετά από φανάρι. Οι ρόδες του οχήματος άνοιξαν τον κορμό του διαρρηγνύοντας τους πνεύμονες και το ήπαρ του. Του ξερίζωσαν επίσης τον δεξιό βραχίωνα.
Ο Τζιμ, πρώην πεζοναύτης από το Εδιμβούργο, εξαιρετικά γυμνασμένος και πάντα αισιόδοξος, πέρασε έξι εβδομάδες σε τεχνητό κώμα όσο οι χειρουργοί αγωνίζονταν να θεραπεύσουν το συντετριμμένο σώμα του. Η ειρωνία της κατάστασης είναι πως ο ίδιος σπούδασε προσθετική και ορθωτική στο Πανεπιστήμιο του Στραθκλάιντ στη Γλασκώβη. Είχε γράψει ερευνητικές εργασίες και είχε εκπαιδεύσει προσθετικούς, ενώ ειδικευόταν ως ορθωτικός στο Βασιλικό Εθνικό Ορθοπεδικό Νοσοκομείο (RNOH) στο βορειοδυτικό Λονδίνο.
Τώρα, βρισκόταν ο ίδιος ασθενής που είχε ανάγκη από έναν καλό προσθετικό – ορθωτικό.
Ο τέλειος υποψήφιος για οστεοενσωμάτωση
Στην αρχή, το χαμένο του χέρι δεν ήταν προτεραιότητα για τους θεράποντες ιατρούς του, που έπρεπε πρώτα να φροντίσουν τα τρομακτικά κοιλιακά του τραύματα. Όμως, από μια παράξενη σύμπτωση, ο φιλόδοξος χειρουργός Φιτζέραλντ Ο’Κόνορ, 47 ετών τότε, είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την απώλεια άκρων: αναζητούσε τον κατάλληλο υποψήφιο για μια ριζοσπαστική επέμβαση που ήθελε να αρχίσει να προσφέρει σε ακρωτηριασμένους ασθενείς.
Η επέμβαση αυτή ήταν η οστεοενσωμάτωση (osseointegration, OI), ή άμεση σκελετική σύνδεση, ένας σχετικά νέος τρόπος προσάρτησης τεχνητών άκρων. Αντί το τεχνητό άκρο να κουμπώνει σε μια προσθετική θήκη προσαρμοσμένη πάνω στο κολόβωμα, συνδέεται με ένα εμφύτευμα τιτανίου που τοποθετείται στο οστό. Η στερέωση του τεχνητού άκρου στο εμφύτευμα, το οποίο προεξέχει από το κολόβωμα, γίνεται τόσο εύκολα όσο το να αλλάζεις φακό σε φωτογραφική μηχανή.
Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε OI δεν χρειάζεται πια να υπομένουν τον ερεθισμό ή τις μολύνσεις που προκαλεί η τριβή της θήκης πάνω στο δέρμα και στους μαλακούς ιστούς. Κερδίζουν μεγαλύτερο εύρος κίνησης, καλύτερο έλεγχο και πιο καθαρή ιδιοδεκτικότητα – δηλαδή την έμφυτη αίσθηση για το πού βρισκόμαστε και πού βρίσκονται τα άκρα μας στον χώρο. Η πρόθεση γίνεται πραγματικά μέρος του σώματος, ειδικά όταν συνδέεται με ένα βιονικό τεχνητό άκρο υψηλής τεχνολογίας.
Ο χειρουργός είχε ήδη συγκροτήσει ομάδα για να προσφέρει την OI και αναζητούσε έναν ασθενή ανθεκτικό, υγιή, ικανό να βοηθήσει στη διεύρυνση της αποδοχής της τεχνικής. Ο Τζιμ, εφόσον ανέκαμπτε από τους υπόλοιπους σοβαρότατους τραυματισμούς του, θα ήταν ιδανικός υποψήφιος, λόγω της επαγγελματικής του γνώσης για το τι χρειάζεται για να επανέλθει κανείς μετά από έναν τραυματικό ακρωτηριασμό.
Για εβδομάδες, η ζωή του Τζιμ κρεμόταν από μια κλωστή. Είχε χάσει σχεδόν όλη τη λειτουργία του ήπατος και των νεφρών, ενώ όσο βρισκόταν σε κώμα εκδηλώθηκε και σήψη. Οι δικοί του ετοιμάζονταν να τον αποχαιρετήσουν. Όμως ο Τζιμ βγήκε από το κώμα για να αντικρύσει το πρόσωπο της κόρης του, κι έπειτα τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Ο ίδιος πιστεύει πως κληρονόμησε ένα εξαιρετικά μαχητικό του πείσμα από τον αυτοδημιούργητο πατέρα του κι από τη μητέρα του, που στα 80 της εξακολουθεί να διατηρεί ένα κατάστημα δώρων.
Τα πρώτα τεχνητά μέλη
Ο Τζιμ συνειδητοποίησε πολύ γρήγορα τη νέα του κατάσταση, όταν συνήλθε αρκετά στο νοσοκομείο, ώστε να προσπαθήσει να κινηθεί μόνος στο κρεβάτι του. Χωρίς μπράτσο, δυσκολευόταν να αλλάξει θέση στο κρεβάτι μόνος του. Καθώς τα ζωτικά του όργανα άρχισαν να συνέρχονται, άρχισε να τον απασχολεί το θέμα του χεριού του. Χρειαζόταν ένα εξαιρετικά λειτουργικό προσθετικό άκρο για να επιστρέψει στη δουλειά. Έτσι, όταν ο Φιτζέραλντ Ο’Κόνορ του μίλησε για την οστεοενσωμάτωση, τον άκουσε προσεχτικά. Όμως ήθελε να δοκιμάσει πρώτα τις συμβατικές λύσεις.
Το εθνικό σύστημα υγείας τον προμήθευσε με ένα μηχανικό προσθετικό χέρι που λειτουργούσε με την κίνηση των ώμων. Είναι μια τεχνολογία που υπάρχει εδώ και δεκαετίες: ο χρήστης φορά μια προσθετική θήκη που αγκαλιάζει το κολόβωμα, ένας μηχανισμός αναρρόφησης το συγκρατεί στο κολόβωμα, συμπληρωματικοί ιμάντες το στερεώνουν στον κορμό και τον ώμο, και ένα καλώδιο μεταφέρει την κίνηση στα δάχτυλα. Καθώς το δικό του κολόβωμα είναι πολύ κοντό, ο Τζιμ δεν μπορούσε να χρησιμοποιεί το μηχανικό προσθετικό χέρι του πάνω από λίγες ώρες, στη δουλειά, με περιορισμένη άνεση και κινητικότητα.
Αποφάσισε λοιπόν να χρησιμοποιήσει την αποζημίωση που έλαβε από την ασφαλιστική εταιρεία του οδηγού του φορτηγού για να αγοράσει ένα βιονικό τεχνητό μέλος, με μικρούς κινητήρες στον αγκώνα, στον καρπό και στην παλάμη. Έμαθε να ενεργοποιεί ανεξάρτητα τους δικέφαλους και τρικέφαλους στο κολόβωμά του, για να αλλάζει τύπους λαβής.
Το ηλεκτρονικό χέρι του έδωσε μεγαλύτερη λειτουργικότητα, αλλά έκανε ακόμη πιο εμφανή τα μειονεκτήματα της θήκης του. Ήταν βαρύτερο από το πρώτο μηχανικό προσθετικό και απαιτούσε πιο σφιχτή, λιγότερο άνετη εφαρμογή. Μπορούσε να σηκώσει μια κούπα, αλλά η σάρκα ανάμεσα στο οστό και τη θήκη δυσκόλευε την ακριβή των αισθητήρων, δημιουργώντας μικρή καθυστέρηση ανάμεσα στη σκέψη και την κίνηση. Η OI φαινόταν όλο και περισσότερο σαν λύση.
Υπερεξειδικευμένο πειραματόζωο
Ο Τζιμ άρχισε να πιστεύει πως θα μπορούσε να γίνει ένα υπερεξειδικευμένο “πειραματόζωο” με την ευκαιρία να προβάλει το επάγγελμά του και να διευρύνει την πρόσβαση στην πιο σύγχρονη τεχνολογία. Το θεώρησε σχεδόν καθήκον του να εξερευνήσει αυτή τη δυνατότητα. Δεν θα ήταν ο πρώτος που θα δοκίμαζε – ήδη η ΟΙ είχε δοκιμαστεί σε 18 ασθενείς στο Ηνωμένο Βασίλειο, στα τέλη της δεκαετίας του 90. Όμως η δοκιμή αυτή δεν ήταν γενικά επιτυχημένη – μετά από κάποια χρόνια τα εμφυτεύματα έσπαζαν ή μολύνονταν, καθηλώνοντας τους χρήστες στην ακινησία. Εκείνη η πρώτη ερευνητική ομάδα είχε διαλυθεί και η τεχνική αντιμετωπιζόταν με δυσπιστία από πολλούς γιατρούς και προσθετικούς. Υπήρχαν όμως και αυτοί που την υποστήριζαν σθεναρά και στην Αυστραλία έγινε αποδεκτή από το εκεί εθνικό σύστημα υγείας. Χρειάστηκαν χρόνια για να αρχίσει να την καλύπτει, υπό αυστηρές, ακόμη, προϋποθέσεις, το NHS στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η ομάδα του Φιτζέραλντ Ο’Κόνορ ξεκινουσε μόλις να χρησιμοποιεί τη νέα τεχνική.
Η οστεοενσωμάτωση
Μετά από μεγάλες καθυστερήσεις λόγω Covid και Brexit, ο Τζιμ πήρε επιτέλους ημερομηνία για την επέμβαση: ένα Σάββατο του Οκτωβρίου 2024. Οι γιατροί βίδωσαν ένα εμφύτευμα Integrum στο βραχιόνιό του, αναδομώντας προσεκτικά τους γύρω μαλακούς ιστούς. Έπρεπε να κυκλοφορεί με μεγάλη προσοχή, όσο περίμενε να δέσουν το οστό με το μέταλλο.
Λίγο μετά τα Χριστούγεννα, ο Τζιμ ήταν έτοιμος για προσθετικό άκρο. Για αρχή, του προσάρμοσαν το παλιό του μηχανικό χέρι ώστε να μπορεί να συνδεθεί με το εμφύτευμα. Ακόμη και με την ενόχληση που προκαλούσαν οι ιμάντες, ο Τζιμ εντυπωσιάστηκε από τον αυξημένο έλεγχο που του έδινε το γερά αγκυρωμένο άκρο. Την πρώτη φορά που έφαγε με πιρούνι και μαχαίρι, ένιωσε πως έχει ξαναβρεί τον παλιό εαυτό του.
Στις αρχές Μαρτίου του 2025, ο Τζιμ είναι έτοιμος να γίνει πλήρως βιονικός και να συνδέσει το βαρύτερο ηλεκτρονικό του χέρι, που μοιάζει έτοιμο για το σκηνικό κάποια ταινίας επιστημονικής φαντασίας, με το κέλυφος από ανθρακονήματα και το διάφανο γάντι που αποκαλύπτει τους μηχανισμούς. Στο επάνω μέρος υπάρχει ένα κενό, όπου το τιτάνιο συνδέει σάρκα και πρόθεση. Κι όμως, όταν το τεχνητό μέλος κρέμεται από τον ώμο του, το νιώθει δικό του. Χωρίς θήκη, καλώδια και ιμάντες, η σιλουέτα του είναι συμμετρική: αισθάνεται ξανά ολόκληρος.
Οι κινητήρες του βιονικού χεριού βουίζουν καθώς δοκιμάζει τις αρθρώσεις, σηκώνοντας το χέρι πάνω από το κεφάλι του, μια κίνηση που δεν είχε καταφέρει να κάνει ποτέ μετά από το ατύχημα. Ρυθμίζει τη λειτουργία του προσθετικού του χεριού με μια εφαρμογή συνδεδεμένη μέσω Bluetooth σε iPad. Μέσα σε λίγες μέρες, κάνει πράγματα που πριν ήταν αδύνατα με προσθετικό άκρο: μπορεί να πιάσει μια βίδα στο εργαστήριο, ή να σκουπίσει το χαλί με την ηλεκτρική σκούπα.
Πέντε χρόνια μετά το ατύχημά του, ο Τζιμ επιστρέφει πλήρως στην εργασία του. Εκτός από το ότι μπορεί πλέον να αντέξει τις φυσικές απαιτήσεις της καθημερινότητας, η δοκιμασία του έχει αλλάξει τον τρόπο που βλέπει τους ασθενείς του. Τώρα, ξέρει πώς νιώθουν.
ΠΗΓΗ: https://www.theguardian.com
Φωτογραφίες: Mark Chilvers/The Guardian