Σύμφωνα με μια αμερικανική μελέτη του 2021, οι περισσότεροι από τους μισούς πρόσφατα ακρωτηριασθέντες δεν παραπέμπονται ποτέ σε προσθετικό για να χρησιμοποιήσουν προσθετικό άκρο. Το ποσοστό παραπομπής είναι ακόμη χαμηλότερο για άτομα ηλικίας 70 ετών και άνω, σύμφωνα με τη μελέτη, υποδεικνύοντας ότι οι κλινικοί γιατροί θεωρούν τους ηλικιωμένους ακρωτηριασμένους ως κακούς υποψήφιους για επιτυχή χρήση τεχνητού μέλους.
Ωστόσο, μια νεότερη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Prosthetics & Orthotics International, καταλήγει στο συμπέρασμα πως η ικανότητα των ηλικιωμένων ακρωτηριασμένων να περπατούν με προσθετικά πόδια υποτιμάται συστηματικά. Εστιάζοντας σε άτομα με ακρωτηριασμό ηλικίας 80 ετών και άνω, η μελέτη καταλήγει ότι «παρόλο που υπάρχουν προκλήσεις που σχετίζονται με την προσθετική αποκατάσταση στους ηλικιωμένους, τα άτομα αυτής της ηλικιακής ομάδας μπορούν να χρησιμοποιήσουν πρόθεση με επιτυχία και να ολοκληρώσουν την αποκατάσταση».
Από δημογραφικής άποψης, οι άνω των 80 ετών είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο τμήμα του πληθυσμού παγκοσμίως, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Παράλληλα, αυτό το ταχέως αναπτυσσόμενο τμήμα του πληθυσμού είναι ιδιαίτερα επιρρεπές στον διαβήτη και την περιφερική αγγειακή νόσο – δύο από τις κύριες αιτίες απώλειας άκρων.
Για το ιατρικό προσωπικό, τους προσθετικούς, αλλά και την κοινωνία γενικότερα, η ικανότητα να ανταποκριθούν στις ανάγκες των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό είναι μια μεγάλη πρόκληση. Απαιτούνται τροποποιήσεις στα τυπικά πρωτόκολλα αποκατάστασης, καθώς η μεγαλύτερη ηλικία σχετίζεται με χειρότερα αποτελέσματα προσθετικής αποκατάστασης σε σύγκριση με τους νεότερους ενήλικες. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι ηλικιωμένοι δεν ωφελούνται από την αποκατάσταση, ή ότι αυτή δεν μπορεί να τους προσφέρει αυξημένη λειτουργία και καλύτερη ποιότητα ζωής.
Παράγοντες που επηρεάζουν την αποκατάσταση μετά τον ακρωτηριασμό κάτω άκρου στις μεγαλύτερες ηλικίες
Στις μεγαλύτερες ηλικίες απαιτείται, συνήθως, μεγαλύτερος χρόνος αποκατάστασης.
Χωρίς το δυνατό, ευκίνητο σώμα των νεότερων ηλικιών, η εξέλιξή τους είναι, αναμενόμενα, πιο αργή. Ο μυικός τόνος είναι ασθενέστερος, η ατροφία των μυών στάσης είναι αυξημένη, άρα απαιτείται περισσότερος χρόνος για την αποκατάσταση της σωστής στάσης και βάδισης.
Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας τείνουν επίσης να έχουν περισσότερες συννοσηρότητες. Τα ζητήματα υγείας συσσωρεύονται – από διαβήτη μέχρι αρθρίτιδα, στεφανιαία νόσο, γαστρεντερικές παθήσεις και άλλα. Συχνά, το αποτέλεσμα είναι η μειωμένη κινητικότητα, ακόμη και σε άτομα που δεν έχουν χάσει κανένα άκρο. Αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερο χρόνο αποκατάστασης.
Τέλος, με την ηλικία έρχονται προβλήματα ισορροπίας. Τα προβλήματα όρασης και η χρήση πολυεστιακών γυαλιών είναι συχνά ένας παράγοντας ευαίσθητης ισορροπίας στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Θέτοντας ρεαλιστικούς στόχους στην κινητικότητα με τεχνητό κάτω άκρο
Μια στρατηγική για τους ηλικιωμένους χρήστες προσθετικού ποδιού είναι να θέτουν ρεαλιστικούς στόχους που τους οδηγούν σταδιακά προς καλύτερη ποιότητα ζωής.
Είναι σημαντικό ωστόσο να μην τίθενται εξαρχής περιορισμοί στο τι μπορεί να κάνει κανείς με το προσθετικό του πόδι με μοναδικό κριτήριο την ηλικία.
Είναι προτιμότερο να τίθενται μικροί, συγκεκριμένοι στόχοι, και όταν επιτυγχάνονται να ακολουθεί ο επόμενος. Ένα προς ένα, κάθε επίτευγμα δημιουργεί κίνητρο και ενισχύει την ψυχολογία ώστε να αντιμετωπίζονται χωρίς παραίτηση οι αναπόφευκτες αποτυχίες.
Κίνηση και κοινωνικοποίηση με το τεχνητό μέλος
Αν και δεν ισχύει για όλους, γενικά, καθώς μεγαλώνουμε τείνουμε να γινόμαστε λιγότερο δραστήριοι. Αυτό σημαίνει μειωμένες αντοχές για όσους χάνουν ένα άκρο σε μεγάλη ηλικία. Γι’αυτό είναι σημαντική η διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης και η διατήρηση της κινητικότητας,
Ο ακρωτηριασμός σε μεγάλη ηλικία συνδέεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο κοινωνικής απομόνωσης και κατάθλιψης. Χωρίς κινητικότητα, χωρίς καθημερινή επαφή και σύνδεση με τον έξω κόσμο, η ποιότητα ζωής σε όλα τα επίπεδα φθίνει γρήγορα.
Γι’αυτό η καθημερινή κίνηση είναι πολύ σημαντική. Όχι μόνο επιτρέπει την κοινωνικοποίηση, αλλά τα μικρά, καθημερινά επιτεύγματα τονώνουν την ψυχολογία. Όλοι μπορούν να ασκηθούν με ασφάλεια, ο καθένας στο δικό του επίπεδο, ενδεχομένως με ένα εγκεκριμένο από τον καρδιολόγο πρόγραμμα γυμναστικής και τη συνδρομή ενός εξειδικευμένου φυσιοθεραπευτή.
Προσοχή στην υπερβολική κόπωση του υγειούς άκρου
Η χρήση προσθετικού άκρου σημαίνει αλλαγές στο βάδισμα και στη στάση του σώματος. Η αναδιανομή του βάρους προς το υγιές άκρο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα κόπωση και πόνο, ακόμη και ζημιά μεγαλύτερης εμβέλειας στο υγιές πόδι.
Συνίσταται προσοχή στη χρήση του σώματος, κυρίως στις επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Κι ενώ η αυτονομία είναι το ζητούμενο, δεν χρειάζεται να προσπαθεί κανείς να τα κάνει όλα μόνος!
Η τεχνολογία του προσθετικού άκρου είναι σημαντική
Πολλοί ηλικιωμένοι αισθάνονται ανασφάλεια όταν ακούνε λέξεις όπως “μικροεπεξεργαστής”, όταν πρόκειται για προσθετικά άκρα. Ωστόσο, δεν χρειάζεται να ξέρει κανείς από υπολογιστές και τεχνολογία για να αποκτήσει ένα τεχνολογικά προηγμένο τεχνητό άκρο! Τα περισσότερα προσθετικά υψηλής τεχνολογίας είναι εξαιρετικά απλά στη χρήση τους και απαιτούν απλώς φόρτιση στη πρίζα.
Τα προσθετικά νέας τεχνολογίας προσφέρουν ακόμη μεγαλύτερη ασφάλεια, σταθερότητα και ευκολία κατά την κίνηση. Βοηθούν στη βάδιση σε ανώμαλο έδαφος, στο ανέβασμα και στο κατέβασμα της σκάλας, στην καλύτερη ισορροπία.
Πέραν ενός τεχνολογικά προηγμένου προσθετικού άκρου, ένα άτομο μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να χρησιμοποιήσει επίσης ένα απλό βραχιόλι παρακολούθησης δραστηριότητας (fitness tracker) για να ακολουθεί καλύτερα το πρόγραμμα αποκατάστασης και κινητικότητας. Μπορεί έτσι να έχει καλύτερη εικόνα της κινητικότητάς του σε σχέση με τους στόχους του, να ξέρει πόσα βήματα έκανε, ποια απόσταση διένυσε, να παρακολουθεί τον καρδιακό παλμό, κ.λπ. Αν, για παράδειγμα, είναι σημαντικό να κάνει κάποιος κάθε μέρα 50 βήματα παραπάνω, το fitness tracker κάνει αυτή τη μέτρηση εύκολη, και την καταγράφει – κάτι πολύ χρήσιμο για την επίσκεψη στον προσθετικό, τον γιατρό, ή τον φυσιοθεραπευτή.
Ο ρόλος του προσθετικού στην αποτελεσματική χρήση του προσθετικού ποδιού
Ο προσθετικός είναι ένας από τους πιο σημαντικούς κρίκους για ζωή και κίνηση χωρίς πόνο.
Ο προσθετικός μπορεί να διασφαλίσει ότι το τεχνητό μέλος λειτουργεί σωστά και να το ρυθμίσει έτσι ώστε να «συνεργάζεται» με το σώμα αρμονικά, ώστε οι αλλαγές στη στάση και την ισορροπία του σώματος να μην προκαλούν πόνο.
Είναι επίσης εκείνος που μπορεί να προτείνει τροποποιήσεις στο τεχνητό μέλος, και να συντηρεί το προσθετικό άκρο σε καλή κατάσταση ώστε να διασφαλίζει σταθερότητα και ασφάλεια στην κίνηση.
Ο ρόλος του φυσίατρου στην αποκατάσταση
Ο φυσίατρος είναι γιατρός εξειδικευμένος στην φυσική ιατρική και αποκατάσταση. Η φυσιατρική είναι μια σχετικά πρόσφατη ειδικότητα. Η διεθνής τάση θέλει τον φυσίατρο να παίζει ολοένα σημαντικότερο ρόλο στην αποκατάσταση των ατόμων που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό.
Στο πλαίσιο της αποκατάστασης, ακολουθεί μια ολιστική προσέγγιση, που λαμβάνει υπόψη της όχι μόνο τη φυσική κατάσταση του ακρωτηριασθέντος, αλλά και τα χαρακτηριστικά της κατοικίας του, τις προσωπικές προτιμήσεις του, την οικογένεια και τον υποστηρικτικό ρόλο της, την οικονομική κατάσταση, και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την αποκατάσταση. Το πρόγραμμα αποκατάστασης και κινητικότητας διαμορφώνεται λαμβάνοντας υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες.
